5. Industrializazioaren bigarren fasea

Energia iturri berriak eta industria berriak

XIX. mendearen azken urteetan eta/edo XX. mendearen hasieran ehin handi batean lurrun makinak erabiltzen ziren baina, ostopoak agertu ziren

• Astunegiak ziren
• Kutsakorregiak ziren

Ez ziren aproposak ibilgailu batean jartzeko eta, orain, etorkizunerako gutxi ziren. Orain arte onak ziren baina aurrerabidea ez da gelditzen, orduan, beste makina pisu gutxikoa, txikiagoa… asmatu behar zen.

Erregai batzuk bilatu behar izan zuten ikatza erabiltzen jarraitzen bazuten makineria oso handia izan behar zelako.

Argindarra eta petrolio 2. industriaren iraultza sustatuko dute.

Energia hauek erabiltzeko beste bi motor erabil behar dira.

• Argindarrarekinà bobina elektrikoa asmatu.
• Petroleoarekin àeztanda motorra

Argindarra

Urtegi batean ipini bobina bat, energia hartu eta zentral hidroelektrikoetatik garraiatzen da.

Zeri egin zion mesede?

• Telegrafoa asmatu zen eta horrekin batera mortse kodea. Seinale elektriko batzuk kable batzuetaz garraiatzen da telegrafo batetik bestera.
• Garraiobideetan à trenbidea egin
• Lurrun makinak kanporatu egin ziren.
• Telefonoa asmatu zen.
• Fonografoa asmatu zen.
• Argiztapena asmatu zen.
• Zinematografia asmatu egin zen

Petrolioa

Betidanik jakin dugu petrolioa zegoela. Olio lanparetan erabiltzen zen. Orain motor bat asmatzen da eta, orduan, mugimendua eta azkartasuna ematen da. DIESEL à eztanda motorra.

Oso txikia zen eta azkartasun handia ematen zuen.

Kotxegintza eta hegazkigintza asmatu egin zen.

Petrolioa motorrean pixkanaka-pixkanaka sartzen zen. Piztu eta orduan, eztanda egiten zuen, eztanda hori mugimendua eragiten zuen. Biela eta pistoia mugituko ditu eta ibilgailua hasiko da mugitzen.

Lehen erauzketa AEB-n gertatu zen. 1885an sortu zen lehenengo automobila. FORD.

Itsasontzietan ere sartu zen. Itsasontzian espazio gutxiago zuenez motorra, espazio gehiago zegoen orduan:

• Zama gehiago sartu al zen
• Bidaiari gehiago egon al ziren
• Azkarrago zihoan ibilgailua

Hegazkintza 1903. urtean asmatu egin zen. Write anaiak lortu zuten hegazkin bat funtzionatzea.

Beste sekore batzu baliatu ziren lorpen hauetaz:

• Siderurgia
• Aluminioa
• Automobilgintza
• Ford
• Industria kimikoa
• Alemanian
• Frantzian
• Ongarri kimikoak
• Pestizida
• Dinamita (Nobel)
• Azidoa
• Bonbila
• Idazteko makina
• Plantxa elektrikoa
• …

Industria antolaketa berria

Lan egiteko munduaren aldaketa

Lan mundua aldatzen da.

Lehen maisu batek, ikastun batek edota langile batek produktu baten kate osoa egin behar zuen. Urrats guztiak.

Orain, makineriarekin ez da modu hori erabiltzen, baizik eta Taylor delako batek asmatu zuen modu eraginkor batez lan egiten dute proletalgoak. Serieko ekoizpena edo Taylorismoa. Ekoizpena seriean egiten da. Enpresari batentzat 2 gauza onura zaio:

• Produktu gehiago ekoiztu eta denbora txikiagoan
• Fabrikazio kostuak jaistea.

Bi horiek, emankortasuna igotzea ahalbidetzen du. Orduan, hori lortzeko serieko ekoizpena habian jartzen lortzen da.

Lana kateatzen da.

Ekoizpenaren zereginak banatzen dira, horrela, trebetasuna eta azkartasuna edukiko dute proletalgoek.

Langileak, lerroan jarriko dira, bakoitzak bere lana egiten lekutik mugitu gabe.

Abian jarri zuen lehena Ford izan zen. Kostuak murriztu zituen, produktu ekoizpena igo zuen eta gainera, diru gehiago lortu zuen prezioa merkeagoa zelako.

Beste moduak ere bazegoen: Lehiakortasuna murriztea.

Hiru monopolio mota daude:

kartela

Akordio orokor bat. Sektore berdinen elkarketak. Elkarketen enpresen izenak mantentzen dira, baina, prezioak, ekoizpenak, dendak… mugatu edo erabakitzen dituzte.

Trusta

Akordio bat. Batuketa bat egiten da. Batuketa horretan, enpresak desagertzen dira, beste bat, guztien artean, lortzeko.

Holding

Monopoliorik handiena. Elkartzen dira merkatuko sektore desberdinak.  “mounstruo ekonomikoa” deritze. Horretako batek porrot egiten badu, ekonomia osoa erakarzen du eta krisia eman daiteke.